Muzyka to ścieżka do wewnętrznej ciszy

Istnieje szczególny rodzaj ciszy, który pojawia się nie w nieobecności dźwięku, lecz w jego pełni. Doświadczyłem tego po raz pierwszy w Varanasi, gdy o świcie siedziałem na ghatach nad Gangesem. Miasto budziło się powoli – najpierw delikatny szmer modlitwy, potem dźwięk dzwonków świątynnych, wreszcie pełna orkiestra codziennego życia. A jednak w samym sercu tego dźwiękowego bogactwa odnalazłem ciszę – nie jako brak, lecz jako obecność. Advaita vedanta uczy, że podmiot i przedmiot są ostatecznie tym samym – fale na powierzchni tego samego oceanu świadomości.

Przeczytałem kiedyś: „medytacja nie polega na koncentracji na czymś, ale na rozpuszczeniu się w tym czymś – tak, że nie ma już medytującego, jest tylko sama medytacja”. Nie potrafiłem tego pojąć, dopóki pewnego wieczoru nie odsłuchałem raz jeszcze „Stationary Traveller” – gdy melodia stopniowo rozmywa się, pozostawiając tylko pulsujący rytm, a potem cisza… Ta cisza nie była pustką, była pełnią.

Mój syn, poznając kiedyś radość z tworzenia haiku i czytania koanów zadał mi pytanie: „Tato, jak brzmi cisza?”. Zamiast odpowiadać, włączyłem mu wtedy jakąś muzykę i powiedziałem: „Posłuchaj uważnie przestrzeni między dźwiękami”. Spojrzał na mnie wtedy tak, jak tylko dzieci potrafią – z mieszanką zdumienia i olśnienia, jakby nagle zobaczył coś, co zawsze było przed nim. Od tamtego dnia rozumiem, że uważność nie jest technikę – jest naturalnym stanem bycia, który zatracamy w huku informacyjnego przemysłu lub oddajemy bez walki na rzecz populistycznych haseł.

Indie – lekcje uważności

Indie nauczyły mnie patrzeć inaczej. Nocą, na zatłoczonym targu w Jaipur, wśród ferii barw, zapachów i kakofonii dźwięków, zobaczyłem starszego mężczyznę siedzącego nieruchomo na skraju ulicy, niczym w katatonicznym stuporze. Podczas gdy życie wirowało wokół niego jak szalony kalejdoskop, on trwał w całkowitym bezruchu, z wyrazem twarzy, który mogę opisać tylko jako absolutny pokój. On nie uciekał od świata, on go w pełni doświadczał – każdego dźwięku, każdego koloru, każdego zapachu.

Dlatego muzyka progresywna tak głęboko do mnie przemawia – nie ucieka od złożoności świata, nie upraszcza go do czterech akordów, umpa umpa malinowej dziewczyny, ale zanurza się w jego złożoności całkowicie, odnajdując w niej porządek i sens. W długich, rozwijających się kompozycjach Pink Floyd odnajduję tę samą mądrość, którą wtedy nocą doświadczyłem w Jaipur – akceptację pełni życia, z jego dysonansami i harmoniami.

Czasem ze śmiechem myślę, że gdyby David Gilmour spotkał jogina z Himalajów, mieliby sobie zaskakująco wiele do powiedzenia. Być może zrozumieliby się bez słów, w tym uniwersalnym języku, który przemawia bezpośrednio z serca do serca. Bo czymże jest w istocie solówka gitarowa w „Between Two Points”, jeśli nie współczesną mantrą, podróżą pomiędzy dwiema rzeczywistościami, dźwiękiem prowadzącym umysł poza zwykłe granice myślenia?

Powrót do ciszy

Gdy wracam z moich indyjskich podróży do rzeczywistości nagłówków i powiadomień, czuję się jak ktoś wyrwany ze stanu głębokiej medytacji. Świat ponownie staje się serią dystrakcji, każda głośniejsza od poprzedniej. I wtedy najbardziej potrzebuję muzyki – nie jako ucieczki, ale jako przypomnienia o tej wewnętrznej ciszy, którą odkryłem zarówno w dźwiękach „Rajaz”, jak i w szmerze drzew w Kodikanal.

Uważność nie jest czymś, co praktykujemy od czasu do czasu – jest sposobem bycia w świecie. Jest pełnym doświadczaniem każdej chwili, każdego dźwięku, każdej emocji, bez przywiązania i osądu. Jest sposobem dostrzegania człowieka po drugiej stronie stolika. Jest drogą do zatrzymania się nad ciągłym powrotem do opowieści o sobie. Jest sztuką bycia obecnym. Jest sztuką uważnego słuchania.

Być może dlatego właśnie w czasach informacyjnego chaosu, terroru Breaking News powinniśmy zaprzestać poszukiwań kolejnych informacji – lecz rozpocząć naszą drogę ku poszukiwaniu mądrości, ciszy pomiędzy słowami, przestrzeni pomiędzy myślami, dążyć tam gdzie odnajdziemy siebie samych.

Zaproszenie do ciszy

Kończąc ten wpis, nie oferuję żadnych odpowiedzi ani rozwiązań. Zamiast tego, zapraszam Cię, do prostego eksperymentu: znajdź dziś chwilę, by posłuchać ciszy.

Może to być cisza między dźwiękami Twojej ulubionej muzyki, cisza między oddechami, cisza między słowami tego wpisu. Wsłuchaj się w nią nie jako w nieobecność czegoś, ale jako w obecność – pełnię, która zawsze była tu obecna, czekając, aż ją odkryjesz.

To ten rodzaj słuchania, który nie szuka niczego, nie oczekuje niczego, a jednak znajduje wszystko. Za oknem telewizyjnego ekranu, w świecie fosforyzujących fake newsów, krzykliwych nagłówków i dopieszczonych clickbaitów, być może najważniejszą umiejętnością jest właśnie ta – umiejętność wsłuchania się w ciszę, która przemawia głośniej niż słowa.

Dlatego w tej ciszy, w tej przestrzeni pełnej obecności, odnajduję nie tylko schronienie dla siebie przed chaosem świata, ale także głęboką nadzieję – nadzieję na przyszłość dla mojego syna, dla mojej rodziny, dla nas wszystkich. Bo w ciszy jesteśmy czymś więcej niż sumą naszych lęków i trosk. W ciszy odnajdujemy to, co w nas najgłębsze i najprawdziwsze. W ciszy wszyscy jesteśmy równi.

Tam czeka na nas dom, do którego zawsze możemy powrócić – w przestrzeni między jednym dźwiękiem a drugim, pomiędzy jednym oddechem a następnym, między jedną myślą a kolejną. Porządek. Harmonia. Spotkajmy się tam.