14 years ago, on the evening of the 21st of February 2005, Zdzisław Beksiński was murdered in his Warsaw apartment – he was one of the most outstanding modern Polish artists. On the day of his murder, the painter completed his last painting. In the artist’s last will, the Historical Museum in Sanok was named the sole inheritor of all of his works, which brought thousands of the artist’s photographs, drawings, graphics, and paintings under the wing of the museum. 2019 has been named The year of Beksinski.

Wiele osób zadaje mi pytanie: dlaczego tak bardzo zawładnęła mną twórczość Mistrza Beksińskiego? Po latach, posiłkując się mitologiczną symboliką i opisaniem jej znaczeń przez niekwestionowanego króla psychoanalizy, mogę na to pytanie próbować odpowiedzieć.

Fakt głębokiego zakorzeniona we współczesnym życiu mitologii greckiej wydaje mi się zabawny, w niej Thanatos był aniołem śmierci, a Eros oznaczał „bliską miłość”. Właściciel niedoścignionego umysłu, austriacki lekarz żydowskiego pochodzenia, neurolog i twórca psychoanalizy Zygmunt Freud stwierdził, że ludzie mają instynkt życia, który nazwał Erosem, a przeciwstawne dążenie do śmierci, nazwał Thanatos.

Co przynosi więcej przyjemności?

Zwolenników i przeciwników teorii Freuda jest tak wielu jak wiele poziomów jej skomplikowania i złożoności, więc najkrócej napiszę tak: Eros jest ludzkim instynktem miłości, seksu i życia, siłą która popycha zarówno jednostki, jak i cały gatunek do swojej kontynuacji. Tanatos uznaje nieuchronność ludzkiej kondycji i przez Freuda nazwany został „popędem śmierci”. Kierując się zasadą przyjemności, pchani przez siłę, której jesteśmy nieświadomi w końcu umieramy.

Eros i Tanatos są dwiema stronami tej samej monety, a Freud świadomie określił istnienie jako walkę między tymi dwoma przeciwnymi siłami. Tak postrzegam twórczość Beksińskiego, zarówno tą na płótnach jak i w jego opowiadaniach. Balansowanie Mistrza pomiędzy rozkoszą, a totalnym rozkładem, ekstatycznym orgazmem umysłu w akcie tworzenia, a totalnym zanikiem jakichkolwiek mechanizmów istnienia, jest dziś tym co napędza mnie do życia, pcha do przodu, bowiem wiem kim jestem i jak skończę.

Zdzisław Beksiński w swoim życiu dokonał rzeczy niebywałej: wzbudził zainteresowanie masowego odbiorcy, obojętnego na wszelkie sprawy sztuki. Podzielił odbiorców jego prac na zagorzałych wrogów, uważających to, co robił za rzeczywistość pozaartystyczną czy wręcz za kicz, oraz na gorących wielbicieli uznających jego twórczość za najciekawsze objawienie sztuki współczesnej jak to się mówi dzisiejszym językiem spolaryzował masy.

Sam o swoich pracach mówił: „pragnę malować tak, jakbym fotografował marzenia i sny. Jest to więc z pozoru realna rzeczywistość, która jednak zawiera ogromną ilość fantastycznych szczegółów.” Śnijmy więc najdłużej jak się tylko da, po drugiej stronie niczego już nie ma.

Zgodnie z zapisem testamentowym artysty Muzeum Historyczne w Sanoku stało się Jego jedynym spadkobiercą, przejmując kilka tysięcy prac, w tym fotografie, rysunki, grafiki i obrazy. 19 maja 2012 r. w odbudowanym południowym skrzydle zamku otworzono GALERIĘ BEKSIŃSKIEGO prezentującą wszystkie etapy i dziedziny twórczości niezwykle intrygującego fotografa, rzeźbiarza, rysownika, grafika i malarza. W minionym 20-leciu Muzeum Historyczne w Sanoku, we współpracy z rozmaitymi instytucjami, zorganizowało w wielu dużych miastach Polski dziesiątki wystaw Zdzisława Beksińskiego. Jak dotychczas jedyną, publiczną wystawę dzieł Beksińskiego w Stanach Zjednoczonych, której miałem zaszczyt być kuratorem, pokazało Polish Museum of America w Chicago w 2017 roku.
W związku z 90. rocznicą urodzin Mistrza rok 2019 Rada Miasta Sanoka ogłosiła Rokiem Zdzisława Beksińskiego. Imprezy związane z tą rocznicą odbędą się m.in. w Warszawie (luty-marzec br.) i w Krakowie (listopad). W Sanoku główne wydarzenia poświęcone postaci artysty przewidziano na sierpień br.